Metro I: Grijze tinten

De metro staat stil bij Catalunya. Een Spaanse vrouw van middelbare leeftijd stormt binnen en ploft neer op de lege stoel tegenover me. Ze kruist haar benen. Haar haar, uit het gezicht gehouden door een Ray-Ban zonnebril, vertoont de eerste tinten grijs. Uit haar bruin ledere tas haalt ze een dik boek. Onrustig bladert ze naar de pagina waar ze gebleven was. Haar ogen schieten over het papier. Om de zoveel tijd knippert ze. Soms bijt ze in haar onderlip. Een enkele keer slikt ze. Ze is in de ban, in de ban van ‘Cincuante tonos de gris’.

Ik sta op en loop langs een meisje, beter gezegd een jonge vrouw. Ook zij heeft een Ray-Ban als moderne tiara op haar hoofd prijken. Een fleurige zijde bloemetjes sjaal hangt nonchalant om haar schouders, conform de laatste mode. Ze staat tegen de deurpost geleund. Met haar neus in een boek. Terwijl ik haar passeer, lees ik de titel van het boek: ‘Fifty shades of grey’. Dit boek is ook in de ondergrondse van deze stad niet weg te denken. Ben ik de enige die het niet gelezen heeft. 

Het verzamelaars Walhalla

De mens, niet gelovend in god maar in de geneugten en deugden van verzamelen, verenigt zich op zondag, rond het uur van de mis, bij de Mercat de Sant Antoni aan de Carrer Comte d'Urgell. Het handeldrijven gaat onvermoeid door, ook al is de markt ‘tijdelijk’ voor onbepaalde tijd in verbouwing. De straten eromheen zijn ingericht met stalletjes en kraampjes en er is een permanente overkapping voor deze ‘boeken’ markt op zondag.

De verwachte opleverdatum van de Mercat de Sant Antoni na renovatie zou zomer 2012 zijn. Dit is bij verre na niet gehaald. Maar het karkas alleen al is het bewonderen waard. De houtuitsnede en het ijzerwerk maken het gigantische gebouw statig. Het was de eerste markt binnen de stedelijke uitbreiding voor de wijk Eixample, die Ildefons Cérda (tijdgenoot en stijlgenoot van Baron Haussmann in Parijs) realiseerde in 1882.

Of het gaat om postzegels, voetbalplaatjes, LP’s, bierdopjes, pornoblaadjes, films of strips, Mercat de Sant Antoni is van alle markten thuis. Het krioelt er van de mensen, allen verbonden door hun queeste naar het missende exemplaar in hun verzameling en zich afhandig makend van de dubbelingen. Het maakt niet uit hoe oud je bent, want leeftijd doet er niet toe als je een verzamelaar bent. En de crisis? Die is hier niet. Hier worden de nieuwe ondernemers geboren. Want handel drijven of afdingen en de eigen waar promoten doen de kleintjes als de beste.

Af en toe kom je een verdwaalde boekenstal tegen, waarnaar de boekenmarkt eigenlijk is vernoemd. Maar neem bijvoorbeeld het jongetje op de foto. Terwijl zijn vader vertaalde werken van Dickens en Tolstoj aan de man probeert te brengen, is hij druk met het rangschikken van zijn collectie. Hij bewondert zijn aanwinsten van de dag. Wel acht nieuwe voetbalplaatjes! Dat is pas echt iets waard, denkt hij, en hij verdwaalt in zijn overpeinzingen over hoe geweldig het wel niet zou zijn als zijn verzameling compleet is en hij later zijn eigen bedrijfje kan opzetten in voetbalplaatjes. Of in match-fixing, want daar valt tegenwoordig ook veel in te verdienen.

Witte Rook

De armen van de Sint Pieter omarmen mensen uit alle windstreken, die bij het zien van de witte rook een traantje wegpinken. Niet vanwege bijtende giftige stoffen in de atmosfeer door de alsmaar groeiende CO2-uitstoot maar uit diepe zielenvreugde omdat er een nieuwe leider gekozen. Een sterke leider die de weg kan wijzen om de aardse verleidingen te weerstaan. Habemus papam.

De ochtendbladen staan er vol van en ook de sociale media draait sinds de eerste rookpluimen overuren. Van felicitaties en geluk betuigingen tot verdenkingen en speculaties over de nieuwe koers in relatie tot onderwerpen als abortus, condoomgebruik en homostellen. Welke mij erg aansprak was de hashtag #vanwiewijeenwkverloren. Een humoristische quote, die tot veel meer vergelijkingen leidt dan op het eerste gezicht lijkt.

Zo wordt Camp Nou door velen gezien als het crème de la crème ofwel de kathedraal onder de voetbalstadions. Er kunnen maar liefst 99.354 zieltjes in, dit zijn er 39.354 meer dan in de Sint Pieter in Rome. Tijdens een wedstrijd worden menig kruisjes geslagen en gelooft men in hogere krachten, maar is dit in de hogere krachten van God of van Messi? Er zijn meer vergelijkingen mogelijk: het aanhangen van een geloof of het supporter zijn van een club verbroederd en creëert gelijktijdig zijn eigen vijand en kwaad. Het zorgt voor vreugde en houvast of in elk geval een vast regime op de dinsdag, zaterdag, zondag (eigenlijk alle dagen, want voetbal is hier alom vertegenwoordigd met speciale dagelijkse kranten en minstens 3 tv zenders). Het idealiseert een bepaalde levensstijl en plaatst zij die er goed in zijn op een voetstuk, waarbij een eigen uniform hoort: het rode kardinaal habijt of de rood/ paarse strepen van Barça. En dan de verschillende gradaties van gelovigen. Zij die soms komen, zij met een seizoenkaart. Zij die gewoon gekleed gaan, zij die van top tot teen verkleedt zijn. Zij die gedurende de hele match/ dienst de beeltenissen rustig tot zich laat komen en zij die de uitkomst willen bespoedigen met hun gezang. Maar allen zijn geestverwanten en steunen hun boegbeeld onvoorwaardelijk.

Ik vraag me af of de kranten hier in Spanje net zo veel berichten over de witte rook hadden als de rook een dag eerder al was opgelaten. Zou Paus Fransiscus of Messi het eerste doelpunt van Messi tegen Milan dan op de voorpagina staan?

En wat betreft het voorspellende karakter van Nederlands verloren WK-wedstrijden, als een inktvis de uitkomsten van een wedstrijd kan voorspelen..., ach waarom dan ook niet dit. Het geeft de supporter iets om over te speculeren.

Het Catalaans perspectief

‘Spanje is nu dood.’ Zo begint professor Marc Guerrero zijn lezing over Spanje versus Catalonië. Op een regenachtige donderdagavond heeft een groep internationalen van Barcelona zich verzameld in een café aan de Via Augusta. Met een glaasje rode wijn zitten ze op gammele stoeltjes van stro te luisteren naar de expert over de onafhankelijkheid van Catalonië. Deze man, met zijn donkere zwarte haarbos, is een jonge strijder en heeft zijn zinnen gezet op het overtuigen van deze onwetende aanwezigen.

Het was naïef gedacht dat ik naar een lezing zou gaan, waar pro en contra, hoor en wederhoor en de argumenten van beide kanten netjes aan bod zouden komen. De eenzijdige argumenten vliegen als scherpgeschut langs mijn oren en met elke nieuwe zin wordt de propaganda heftiger.

De kracht van de boodschap zit in de herhaling. Na dik twee uur zijn mijn hersenen behoorlijk (door)week(t). Met een ongemakkelijk gevoel sta ik op. Deze furie over de huidige situatie is best beangstigend.  Ik kan mijn opinie niet baseren op een eenzijdig verhaal. Het Spaans perspectief moet ook gehoord worden voor ik een standpunt kan innemen. Beide houdt u nog van me te goed. Voor nu het Catalaans perspectief om bij bezoek aan Barcelona beter te begrijpen waaraan de inwoners met Catalaanse onafhankelijkheidsvlaggen over hun balkon denken.

En dit begint met Europa, want dit orgaan ‘door Merkel’ geleid, is niet democratisch. Vraagt men  ‘wie is de president van de Verenigde Staten?’ antwoord men over de hele wereld  ‘Barack Obama!’. Vraagt men ‘wie is de president van Europa?’, ontstaat er huiveringwekkende stilte, niemand noemt Herman van Rompuy. Dit is een misleidende argumentatie, want Europa kent geen echte president en deze term verwijst naar voorzitters van verschillende Europese organen. Desalniettemin bezigt Guerrero dit als motief om aan te tonen dat er geen directe democratie bestaat. Dat wil zeggen, het volk staat te ver van de zegsmannen af. Het tweede argument pakt hier op door: ‘ hoe kun je eigenlijk mensen als gelijken behandelen als deze niet gelijk zijn’. Een bijzondere benadering van Orwell’s bekende citaat, maar wellicht voorbode voor dezelfde gevolgen. Een onderbouwing voor de uitspraak is dat men in Spanje na de val van het Franco regime in 1975 hals over kop werd opgedeeld in 17 autonome regio’s, zonder rekening te houden met culturele en historische verschillen. Het verhaal wil dat sommige regio’s snel een vlag moesten laten ontwerpen, terwijl anderen, zoals Catalonië, al eeuwen een eigen identiteit en bijbehorende attributen hadden. Dit geeft een verklaring waarom het separatisme niet in alle regio’s speelt. Catalonië is in de loop van haar bestaan ‘hardhandig gecentraliseerd’.  Daarnaast kent Spanje geen traditie van dialoog en democratie. Het gebrek hieraan, ‘gereflecteerd in de huidige bestuursvormen die nodig hervormd moeten worden’, is niet alleen in Spanje zichtbaar. Dit strekt zich ook uit tot de voormalige koloniën, die de basis principes van de democratie ook niet meegekregen hebben. Neem bijvoorbeeld Guinea. Tot slot, wat is Spanje in Europa? Niets. Guerrero haalt The Economist aan met de titel: ’Anyone want to run this country?’ Hier staat een foto van Rajoy met de ondertitel: the man with nothing to say. De ondertoon, wat heb je aan Spanje? We kunnen beter inzetten op Catalonië! Het blijkt echter dat dit artikel uit augustus 2011 dateert. Luisterend in de zaal besef je dit niet en ben je behoorlijk onder de indruk van dergelijke bewijsvoering, maar door alleen de ondertitel aan te halen en naar de huidige tijd te exporteren is feitelijk het uit zijn verband trekken van gegevens.

De crisis. Hier kun je niet omheen. Er is op dit moment een werkloosheidspercentage van bijna 27%, waarbij dit voor de jongeren oploopt tot 55%. Dit heeft een effect op een hele generatie. De staatschuld is tweemaal het BNP. Dit leidt uiteraard tot spanningen. Stakingen (huelgas) elke dag. Maar de situatie reflecteert zich ook in het electoraat, waarbij de trend/ verwachting is dat er steeds meer fragmentatie zal ontstaan en groei aan populisme en radicalisatie. En dan wat ‘feiten’ van deze activist over het benadeelde Catalonië (niet door mij gecheckt, slechts letterlijk genoteerd):

- Catalonië leidt het meest van Europa van de nationale belasting. Zo heeft een regio als Bavaria een wet waarin geborgd wordt dat maximaal 5% van het lokale BNP wordt afgedragen aan Berlijn, Catalonië moet 11% van haar BNP afdragen aan Madrid.
- Niet competitieve internationale afspraken: alle transnationale vluchten moeten verplicht een overstap maken in Madrid, wat - uiteraard- niet eerlijk is voor Barcelona.

- En dan hoeft men nog niet eens in te gaan op de recente problemen die Spanje kent met de monarchie en corruptie.
- Meer mensen spreken Catalaans, dan Luxemburgs. Waarom zouden wij dan met onze eigen taal niet getolereerd worden?
- Waarom mag Andorra een eigen zetel in de UN hebben?
- Wist je dat de meest concurrerende en flexibele landen kleine landen zijn zoals Singapore, Nederland en Denemarken. Catalonië zou met 7,5 miljoen inwoners goed aan kunnen sluiten in dit rijtje als de economische motor van Zuid-Europa.
- Wist je dat Catalonië zich aan alle Europese regels houdt en dat het Catalaans BNP net zo groot is als dat van Portugal, dus dat het mogelijk moet zijn om onafhankelijk lid te zijn van de EU?

- De Verenigde Staten heeft met 315 miljoen inwoners 50 staten, waarom kan de Europese Unie met 503 miljoen inwoners dan niet 28 staten hebben?
- Er een momentum is voor een onafhankelijkheidsreferendum gezamenlijk met Schotland.
- Catalonië de beste voetbalclub van de wereld heeft [dit verzin ik niet!]

Zijn conclusie: Onafhankelijkheid is de beste oplossing. De vraag is echter: ‘How can we best divorse?’ 

MACBA

-Met een beetje fantasie maak je er wat moois van-

Het MACBA (Museu d'Art Contemporani de Barcelona) ligt in het hart van Raval. Het markante gebouw is vrij nieuw (1995), maar heeft qua stijl met haar glazen wand en beton iets weg van Het Nieuwe Bouwen. Wat het museum vooral jong maakt, zijn de mensen. In de hal struikel je over jongeren met tatoeages en piercings, die liggen te chillen op fatboys. Jij mag met je sticker, die je duidelijk zichtbaar moet dragen, doorlopen over de stijle brug naar boven.

Het eerste werk van de vaste tentoonstelling dat je stil doet staan is mirrors van Michael Baldwin uit 1965. Spiegels in verschillende maten hangen achter elkaar. Niet symmetrisch, maar toch doet het denken aan een piano. Het is speels en ieder heeft een uniek kunstwerk, niemand ziet hetzelfde. Tegelijkertijd is het ideaal voor massaconsumptie en past het perfect in de popart uit die tijd. Toch rijst bij het zien van hedendaagse kunst, voor mij kunst na 1950, vaak de vraag, waarom is dit kunst? Dit kan iedereen maken met Ikea spiegels.

In de innovatiewereld zijn co-creatie en crowdfunding helemaal in. Ook de kunstensector gebruikt de tweede methode steeds meer als financieringsbron. Een prachtig initiatief hiervoor is voordekunst.nl. Maar wat nieuw voor mij is, is dat kunstenaars ook het collectief van de museumbezoeker gebruiken om hun kunstwerk te verrijken. Zo is er een zaal gewijd aan Miralda Terressa, waar aan een witte muur een witte plank staat met verschillende objecten. Als bezoeker wordt je uitgedaagd om ook iets toe te voegen met als gevolg een georganiseerde opengebroken vuilniszak; bonnetjes, paperclips, flesjes, knuffels. Van alles. Ik kan hier natuurlijk niet koelbloedig voorbij lopen zonder ook een bijdrage te leveren. Uit mijn veelgebruikte notitieblok scheur ik het blaadje met de aantekeningen voor de blog GM Collector. Wel mooi symbolisch, dat het ene innovatiestuk van het MACBA nu iets heeft dat gaat over het Groninger Museum. En zo heb ik ook wat kunst gemaakt.

Zelfs de suppoosten zijn modern. Ze lopen met oordopjes in, niet voor bewaking en veiligheid, maar om via de radio live te luisteren naar de voetbalwedstrijd of de nieuwste hits. Je ziet ze meeleven en meeswingen, niets geen kasplantjes of verveeld kijkende suppoosten hier.

Tot slot, vergeet niet om sokken zonder gat aan te doen voor het hoogtepunt. De meeste mensen laten de nis op de eerste verdieping links liggen, maar schroom niet, trek die schoenen uit en loop binnen in de wondere wereld van Hélio Oiticica en Neville Almeida. Je loopt over ingepakt zand en wordt van alle kanten omringd door Marilyn Monroe en zwoele muziek. Om je heen liggen oranje ballen. Kleine en grote. Hier kun je naar hartenlust interacteren, speel Marilyn de bal toe, gooi ze naar elkaar of oefen alleen je Braziliaanse voetbalkunstjes. Maar bewaar dit hoogtepunt voor het laatst, anders loop je de rest van je tocht met zand in je sokken.

Voor de grootte van het gebouw is de vaste collectie nihil en zijn de tijdelijke tentoonstellingen wel erg op fotografie gericht. Maar, deze omvang is ideaal om je even een uurtje in een andere realiteit te wanen en een nieuwe ervaring op te doen. En met een beetje fantasie kun je bij de meeste moderne kunstwerken nog een amusant verhaal verzinnen, die het bezoek onvergetelijk maakt. Ik moet echter bekennen dat de begaande grond voor renovatie gesloten was en dat hier de meesterwerken zouden moeten hangen. Het is dus zeker nog een bezoekje waard.